WłochyWłochy to obecnie największy producent wina na świecie. W ostatnich latach wyprzedziły Francję stając się, przy nieco mniejszym niż francuski areale winnic, niekwestionowanym liderem. W 1999 roku włoscy winiarze dostarczyli na rynek ponad 55 milionów hektolitrów wina, co przekłada się na imponującą liczbę prawie 7,5 miliarda butelek.
Jeszcze do niedawna wina z Włoch nie cieszyły się zbyt dobrą opinią wśród koneserów. Ilość produkowanego wina nie pozostawała w żadnej proporcji do jakości. Winorośl uprawiano praktycznie wszędzie, nie zastanawiając się specjalnie nad możliwościami gleby, położenia winnicy czy selekcją gron. Tysiące producentów wytwarzało swoje, bardzo różnej jakości wina, bez trudu znajdujące nabywców na lokalnym rynku. Gorzej było z eksportem. Niewielu odważnych importerów ryzykowało zakup większych partii win niewiadomego pochodzenia, o nieprzewidywalnej jakości. Nie znaczy to, że nie produkowano dobrych i bardzo dobrych win. Mało kto jednak o nich wiedział. Aby konkurować na zdominowanym przez Francuzów światowym rynku, należało ustalić standardy jakości i czytelny system oznaczania win, który byłby wskazówką dla konsumenta i pozwoliłby orientować się. Regulacje takie, wzorowane na francuskim systemie AOC wprowadzono w 1963 roku.
Wina zaklasyfikowane jako vino da tavola, czyli stołowe, nie musi spełniać żadnych kryteriów związanych z pochodzeniem winogron, doborem ich odmian, technologią produkcji itp. Oczywiście musi być produktem naturalnej fermentacji winogron i zawierać odpowiednią ilość alkoholu. Teoretycznie jest więc winem najniższej jakości. W praktyce okazało się jednak, że wielu producentów wytwarza vino da tavola bardzo wysokiej jakości i bardzo drogie. Dlaczego, o tym za chwilę.
Wyższą kategorię win oznaczono jako Denominazione di Origine Controllata w skrócie DOC. Jest to gwarancja pochodzenia win włoskich odpowiadająca francuskiemu systemowi AOC. Dla każdego regionu DOC, a jest ich ponad 250, szczegółowe przepisy określają obszar, z którego mogą pochodzić winogrona, dozwolone szczepy winogron, dozwolone metody upraw m.in. gęstość nasadzenia krzewów i wydajność moszczu z hektara, a także wymagania dotyczące dojrzewania wina.
Na szczycie hierarchii znalazły się wina oznaczone jako Denominazione di Origine Controllata e Garantita w skrócie DOCG. Jest to najwyższa klasa win włoskich. Wina zakwalifikowane do tej kategorii muszą oczywiście spełniać wszystkie, często zaostrzone wymagania dla DOC. Certyfikat DOCG przyznaje się po przeprowadzeniu analizy i komisyjnej degustacji wina.
Oczywiście żaden system nie stworzy automatycznie wspaniałych win, jednak dzięki rygorystycznemu przestrzeganiu wymogów technologicznych i właściwej uprawie oraz selekcji winogron gwarantuje, że jakość wina nie spadnie poniżej pewnego, przyzwoitego poziomu. Włoski system, zanim jeszcze na dobre okrzepł stał się już obiektem ataku ze strony rewolucjonistów. Pojawiły się bowiem na rynku doskonałe wina stołowe, przewyższające znacznie zarówno jakością jak i ceną sklasyfikowane wyżej wina DOC i DOCG. Sztywne reguły, tak przydatne dla utrzymania standardu, okazały się barierą nie do pokonania dla innowacji i doskonalenia. Niektórzy producenci rezygnowali więc ze starań o wyższą klasyfikację DOC lub DOCG, aby uniknąć konieczności podporządkowania się zbyt restrykcyjnym ich zdaniem przepisom określającym na przykład dozwolone odmiany winogron. Tak narodziły się słynne „supertoskany” czyli toskańskie wina stołowe, a wśród nich legendarna, Sassicaia należąca do najdroższych włoskich win.
W ślad winiarzy z Toskanii poszli również producenci z Piemontu, Veneto i wielu innych regionów. Powstała, nieprzewidziana przez ustawodawcę, niezręczna sytuacja, w której najlepsi producenci ignorowali przyjęty system, produkując, niezgodnie z przepisami, wina znacznie lepsze od oficjalnie klasyfikowanych. Aby rozwiązać tę sprzeczność, w 1992 roku wprowadzono nową kategorię win oznaczanych jako Indicazione Geografica Tipica, w skrócie – IGT. Dla win oznaczanych jako IGT najistotniejsze jest pochodzenie z określonego regionu. Przepisy dozwalają na stosowanie innych niż rodzime odmian winorośli oraz innych niż tradycyjne metod produkcji. Obecnie niemal wszystkie „superwina” zaliczono do tej kategorii. Na etykiecie zaznacza się nazwę regionu i zazwyczaj nazwy szczepów winorośli użytych do produkcji wina. Problem polega obecnie na tym, że do tej kategorii należy obok win wybitnych, również bardzo wiele po prostu marnych. Wszystko więc sprowadza się do znajomości producentów, ich umiejętności i renomy. Pewną wskazówkę stanowić mogą oczywiście również ceny. Podkreślić trzeba, że choć włoski system ma swoje słabości, choć często jest krytykowany za zbyt pochopne przyznawanie kategorii DOC zbyt wielu winom zaledwie poprawnym, jednak to dzięki ustawowym uregulowaniom wina włoskie zrobiły ogromny, rewolucyjny wręcz postęp. Warunki klimatyczne są doskonałe, zaś właściwa selekcja, dobra technologia i dbałość o jakość przynosi coraz lepsze rezultaty. Kolejne włoskie regiony dołączają do wielkiej trójki Toskanii, Piemontu i Veneto. Ostatnio coraz więcej słyszy się o Umbrii i Apulii, koneserzy odkrywają wina z Trydentu i Górnej Adygi. Doskonałe wina produkuje się na Sycylii. Na gwiazdy nie tylko włoskiego winiarstwa wyrastają Marche, Abruzja i Kalabria. Dodatkową, niebagatelną atrakcją dla smakoszy włoskich win jest ogromny udział w tutejszym winiarstwie lokalnych, nie spotykanych gdzie indziej odmian. Dla znudzonych cabernetem i chardonnay Włochy to istny raj. I jeszcze bardzo długo będzie tu co odkrywać.
A oto Ważniejsze, podawane na etykietach włoskich win informacje.
1. Po pierwsze nazwę i adres producenta. Jeżeli wino butelkowane było w winnicy wówczas na butelce znajdziemy napis Imbottigliato all’origine.
2. Klasyfikacja wina, a więc Vino da tavola, IGT, DOC lub DOCG i jego nazwa np. Chianti.
3. Obowiązkowo podaje się objętość butelki, zawartość alkoholu w % oraz kraj producenta (oczywiście Włochy).
4. Ważną informacją jest rocznik czyli vendemmia. Oznacza on, że co najmniej 85% winogron użytych do produkcji wina pochodzi z tego rocznika.
5. Na niektórych etykietach lepszych win znajdziemy napis riserva. Wina takie podlegały dojrzewaniu w beczkach przez określony czas, zazwyczaj trzy lata.
6. Słowo classico przy winach kategorii DOC oznacza, że wino pochodzi z centralnej, na ogół najlepszej części danego regionu.
7. Przy winach stołowych oraz regionalnych (IGT), bardzo często podaje się nazwę szczepu winogron, które posłużyły do wyprodukowania wina.
8. Niekiedy przy winach klasy DOC spotkamy napis superiore. Stosuje się go wobec win o wyższej zawartości alkoholu i na ogół wyższej jakości. Nie jest on obecnie regulowany przepisami, niemniej wielu producentów nadal go używa.